Medio 2018 is Fabrikaat samen met Jatiwangi art Factory (JAF) uit Indonesië het project TERRA_TORY gestart, vanuit de vraag: kan klei de identiteit van een gebied versterken? Dit in eerste instantie toegespitst op Nijmegen-Noord, waar een ingrijpende gebiedsontwikkeling plaatsvindt. De rijke kleigrond die zo typerend is voor dit gebied biedt mogelijk meer dan we denken; zou deze toepasbaar zijn voor lokale producten of voor innovatieve toepassingen die de nieuwe inwoners van dit gebied verbinden met hun omgeving, of beter gezegd: met hun grond?

Ter versterking van het project TERRA_TORY hebben we kennisgemaakt met de wijze waarop men in Japan omgaat met lokale klei; hoe ze deze handmatig verwerken tot producten en hoe deze producten worden ingezet. Japan kent een eeuwenoude cultuur waarbij keramiek niet alleen als product wordt beschouwd, maar waar veel belang wordt gehecht aan het maakproces en het gebruik van de keramiek. We hebben kennis en ervaring opgedaan die invloed heeft op het project TERRA_TORY, door bijvoorbeeld de eerbiedige benadering van “onze” lokale Nijmeegse grond(stof), de kennis van het verwerken van onbewerkte gedolven klei, maar ook door onder meer een keramist uit Kyushu uit te nodigen om in 2019 nieuw werk te maken met de rivierklei uit Nijmegen-Noord.

In Japan hebben we ervaren hoe iedere regio zijn eigen tradities kent rondom het vervaardigen van keramiek, die al eeuwenlang van vader op zoon/ dochter wordt overgedragen en die zo generaties lang in stand wordt gehouden. De grondstof wordt per regio, en soms per familie”bedrijf”, op zeer specifieke plaatselijke locaties gedolven. Door voldoende klei voor de komende decennia te delven en te bewaren wordt zorg gedragen voor de productie door komende generaties.

Iedere streek binnen Japan kent zijn eigen karakteristieke vormgeving; zo is de keramiek uit Bizen te herkennen aan de geheel ongeglazuurde huid, en doordat deze op houtvuur gebakken is. Karatsu ware is onder andere te herkennen aan de ‘Tsuchimise’ stijl, die letterlijk: ‘to show the clay’ betekent; de onderzijde van een werk is ongeglazuurd. In lokale eet- en drinkgelegenheden vind je de lokaal geproduceerde keramiek terug. Door de manier van presenteren wordt zowel recht gedaan aan het gerecht of de drank, als aan het aardewerk.

We zagen een groot respect voor het materiaal klei en voor de maker, waarbij veelal ‘het gedrag’ van de klei in combinatie met de hand van de maker bepalend is voor het resultaat. De makers doorlopen het gehele proces zelf; van het delven van de klei, het verwerken en gereedmaken van de klei tot en met het maken van glazuren met natuurlijke materialen. Deze benadering van de meester kan men teruglezen in ieder werk, dat uniek is. In veel handvervaardigde keramiek is de wabi-sabi gedachte terug te zien, waarvolgens het materiaal zichzelf mag zijn, met bijbehorende imperfecties.

In Nijmegen-Noord beogen we tijdens het project TERRA_TORY deze respectvolle benadering van de kleigrond zoveel mogelijk toe te passen, door klei uit ieder deelgebied te delven, te analyseren en tentoon te stellen. Van elke regio binnen Nijmegen-Noord (van het gebied Hof van Holland, de Stelt, Zuiderveld tot en met de Broodkorf) laten we de karakteristieke eigenschappen zien van de betreffende klei. We nodigen ontwerpers uit om met de bijzonderheden van deze klei nieuwe mogelijkheden en toepassingen te ontdekken. Zo werken er naast Etsuji Nogushi ook Ekaterina Semenova, Billie van Katwijk en studio Joachim Morineau aan nieuw ontwerp met de klei van Nijmegen-Noord.

Inwoners uit Nijmegen-Noord kunnen ervaren wat de kleigrond waar hun huis op gebouwd is voor mogelijkheden biedt door een bezoek aan het Soil Lab, de klei bibliotheek en de werkplaats. En door nieuwe producten, gerealiseerd met de rivierklei, uit te proberen. Kijk voor openingstijden en publieksprogramma in onze agenda.