Erik Sep bouwt zijn eigen stad

‘Ik ben een doe-het-zelver’, zegt Erik Sep (Bergen op Zoom, 1976). ‘Een subversieve kunstenaar, die een eigen wereld creëert en laat zien hoe de bestaande wereld eruit ziet.’ Hij bouwt al jaren aan zijn eigen stad, Neurotopia, die ons met zijn kleine schaal betovert én onverminderd hard met de neus op de feiten drukt.

‘Ik ben op zoek naar waar de chaos in elkaar grijpt’ – Erik Sep

Neurotopia? ‘Neuro staat voor hersenen. We leven in een hersentijdperk; de stad zie ik ook als een soort brein’, legt Sep uit. ‘De naam verwijst daarnaast naar utopia of distopia. Mijn stad is beiden.’ Hij werkt al elf jaar aan deze stad met zeer uiteenlopende bouwwerken, die zich echter allemaal kenmerken zich door een inventief gebruik van gevonden voorwerpen en materialen. Of in de eigen woorden van de kunstenaar: ‘rotzooi van anderen’. ‘Jouw werk is niet gestructureerd’, stelt Arie-Willem Bijl aan het begin van zijn gesprek met Erik Sep tijdens Talk of the Town. Sep: ‘Dat is niet waar. Maar het is allemáál belangrijk. Ik ben op zoek naar waar de chaos in elkaar grijpt.’

Kruipruimte
Erik Sep studeerde in 2002 af aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Hij werkte veel samen met medestudent Tjalling Visser. ‘We deden ingrepen. Zaagden bijvoorbeeld de kruipruimte van het lokaal open en bouwden daar een miniatuurlandschap in, dat zichtbaar was door een raampje.’ Dat legde de basis voor zijn huidige werk, waarin de stad centraal staat. Bijl vraagt: ‘Ben je kunstenaar of subversief planoloog?’ ‘Dat vind ik een kunstenaar’, luidt het antwoord. Waar hij naar streeft? ‘De hiërarchie weghalen uit de kunst.’

Leegstand
‘Ik wil de wereld om me heen terug vertalen. Noem het herontwerpen van de werkelijkheid.’ Wat zegt zijn werk dan zoal over de realiteit en over onze omgang met de stad? ‘Er is weinig ruimte voor eigen inbreng. Hele gebieden vervinexen, zonde. Sloop niet teveel. Echte historie koesteren vind ik belangrijk.’ Dat wil niet zeggen dat zijn eigen stad statisch is; gebouwen kunnen gekocht worden, waarna nieuwe bouwruimte ontstaat. ‘Komt er een kavel leeg, dan plaats ik daar iets nieuws. Ik breek trouwens ook gerust stukjes weer af.’ Er heerst ook leegstand in Neurotopia, laat Sep zien aan de hand van een foto. ‘Voor dit gebouw stond Rotterdam-Zuid model: snel gebouwd na de Tweede Wereldoorlog, met overal winkeltjes onder. Nu staat het leeg.’

Verbeelding
De stad is gebouwd in miniatuurformaat, maar is niet schaalvast. ‘Dat heb ik bewust doorgevoerd, het is veel beter zo. Dat zou van mij in de realiteit ook wel wat meer mogen.’ Een stukje kozijn is een gebouw op zich geworden, terwijl pillen de gevel bekleden van een door Sep ontworpen ziekenhuis. De realiteit vermengt zich hier met de miniatuurwereld en trekt de kijker naar binnen. ‘Hoe zou het zijn om in deze stad te leven?’ vraag je je af. Dat is precies waar Sep op uit is: ‘Ik wil de verbeelding aanwakkeren.’ Fantaseert hij zelf weleens over hoe het zou zijn als er mensen in zijn stad zouden leven? ‘Nee, het gaat me meer om de suggestie. Het publiek dwaalt al kijkend in gedachten rond. Op die manier worden mijn gebouwen gebruikt. Die publieke bewoning – of bekijking – kan je blik verruimen ten opzichte van de werkelijke wereld om je heen.’ Het heeft iets circulairs: Sep drukt zijn visie op de werkelijkheid uit in zijn eigen stad, waarna de toeschouwer op zijn beurt weer met andere ogen naar de werkelijkheid kijkt.

Bouwstenen
Dat stedelijke vormgeving hem inspireert, zal geen verrassing zijn. Wel verrassend is zijn manier van kijken. Als Sep foto’s van zowel indrukwekkende architectuur in Rotterdam als schijnbare non-plaatsen toelicht, schieten zijn associaties alle kanten op. Hij houdt vervolgens een zakje met legosteentjes van de kringloopwinkel omhoog: ‘Allemaal verschillende soorten.’ Waar dat een ander zou ergeren, raakt Sep erdoor geënthousiasmeerd. ‘Bouwstenen zijn de basis van wat we maken. Met andere stenen krijg je andere manieren van bouwen.’ Toen hij mocht grasduinen in het depot van Museum Het Valkhof viel zijn oog dan ook op Romeinse bakstenen uit de archeologische collectie van het voormalige Museum Kam. Wat trekt hem daar zo in aan? ‘De maatvoering is belachelijk groot. Het roept beelden op over wat voor architectuur eruit moet voortkomen: log en groot. Zoals een vesting. Zoiets zie je tegenwoordig nog maar weinig, alles moet nu transparant zijn.’

Meer zeggenschap
Het is duidelijk: niet alle aspecten van onze huidige stedenbouw kunnen hem bekoren. Hoe zou Sep het liever zien? ‘Ik zie een andere rol voor de stad, waarbij het wonen steeds meer op buiten gericht is en de stad meer door de inwoners zelf wordt vormgegeven. Ik pleit ervoor de burger meer zeggenschap te geven.’ Zal dat niet vooral chaos en lelijkheid opleveren, vraagt het publiek zich af. ‘Mensen zijn niet gewend om zo te kijken’, zegt Sep. ‘Ze willen vaak wat ze kennen. Als je ze meer keuzes voorschotelt, kunnen ze betere of andere keuzes maken. Ik wil ze met mijn werk inspireren om anders vorm te geven aan hun woning en leefomgeving.’ Zelf woont en werkt hij in een voormalig schoolgebouw in Dordrecht. ‘Ik heb daar de hoogte goed benut door een plateautje te bouwen. Het geeft een gevoel van openheid en ruimte. Maar wel functionele ruimte.’ Daarnaast kan Erik Sep in zijn eigen Neurotopia al jarenlang zijn ei kwijt. ‘Ik kan er voorliefdes in tonen. Of het een zelfportret is? Ja. De hele stad is in feite een zelfportret.’

Merel van den Nieuwenhof in opdracht van Fabrikaat | 2016